ابزار معماری سازمانی ARIS

سال‌هاست که ابزارهای مختلفی در حوزه معماری سازمانی، معماری فرآیندها و معماری راه‌حل‌های سازمانی توسط شرکت‌های مختلف معرفی و برخی از آنها در ایران مورد استفاده قرار می‌گیرند. از جمله ابزارهایی که در ایران مورد استفاده قرار گرفته می‌توان به System Architect، Visual Paradigm، Enterprise Architect و ARIS اشاره نمود. هر یک از این ابزارها ویژگی‌ها، توانایی‌ها، مزایا و معایب خاص خود را دارند که بسته به هدف، عمق، کاربران و نیازهای ذی‌نفعان مورد استفاده قرار می‌گیرند. بطوری کلی، ابزار معماری سازمانی می‌بایست خصوصیاتی را دارا باشد که از جمله مهمترین آنها می‌توان به موارد زیر اشاره نمود (Gartner):

وجود مخزنی که حداقل دیدگاه‌های کسب و کار، اطلاعات، فناوری و راه‌حل و ارتباط بین آنها را نگهداری نماید. طبیعتاً جهت‌گیری‌های کسب و کار، چشم‌انداز، استراتژی و ارتباطات آنها نیز جزء دیدگاه‌های کسب و کار هستند که می‌بایست نگهداری شوند
قابلیت‌های مدلسازی که دیدگاه‌های کسب و کار، اطلاعات، فناوری و راه‌حل را حمایت نماید
قابلیت تحلیل‌های تصمیم‌گیری همانند تحلیل شکاف و برنامه ریزی سناریو را دارا باشد
توانایی نمایش و گزارش‌گیری‌های متفاوت متناسب با ذی‌نفعان سازمان
توانایی مدیریت کاربران مختلف سازمان
توانایی پیکربندی برای استفاده ساده، کارآمد و حمایت از محیط‌های مختلف و چند محیط کاری
حمایت از استانداردها و چارچوب‌های حوزه معماری سازمانی و توانایی ویرایش و تغییر آنها
قابلیت استفاده آسان و منعطف

علاوه بر این خصوصیات، برای استفاده از ابزار در ایران می‌بایست خصوصیات دیگری را مد نظر قرار داد که بارزترین آنها حمایت از زبان فارسی آن هم به شکل درست و مناسب می‌باشد.

مهمتر از خصوصیات و قابلیت‌های ابزار، دانستن هدف استفاده از ابزار است که متاسفانه این موضوع در ایران (و شاید در جهان) چندان شفاف نیست و اغلب سازمان‌ها تنها به‌فکر داشتن یا خرید ابزار هستند و پس از خرید ابزار به فکر استفاده از آن به هر طریق ممکن هستند. هدف استفاده از ابزار و در واقع موضوعی که سبب می‌شود تا سازمان به سمت استفاده از ابزار خاصی در حوزه معماری سازمانی و معماری‌ها و مهندسی در زیرمجموعه آن هدایت شود، می‌تواند یک یا بیشتر از موارد زیر باشد (شاید هم نباشد):

حاکمیت فناوری اطلاعات
مدیریت طرح‌ها
مدیریت پورتفلیو فناوری اطلاعات
استراتژی فناوری اطلاعات/کسب و کار
معماری سازمانی
معماری راه‌حل
مهندسی نرم‌افزار

یکی از ابزارهایی که اغلب حوزه‌های ذکر‌شده را پوشش می‌دهد و در سال‌های اخیر در صدر فهرست ابزارهای پیشرو قرار داشته است، مجموعه ابزارهای ARIS می‌باشد که توسط شرکت Software AG ارائه شده است. نسخه ARIS Business Performance Edition شامل مجموعه ابزارهای حوزه استراتژی، فرآیند، داده و سیستم‌های اطلاعاتی می‌باشد که درقالب چارچوب این شرکت قرار می‌گیرند.

از بارزترین خصوصیات این مجموعه ابزار می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

توانایی مدلسازی کلیه دیدهای معماری سازمانی و برقراری ارتباط بین آنها
قابلیت گزارش‌گیری مختلف و سفارشی‌نمودن آنها
مبتنی بر مدلسازی واقعی سازمان
مدلسازی بسیار ساده و روان
مخزن بسیاری قوی از اشیا و مدل‌های مختلف
توانایی نگهداری کپی از اشیاء و تشخیص آنها
توانایی برقراری ارتباط بین اشیاء و مدل‌های مختلف
حمایت از انواع روش‌های مدلسازی مختلف
حمایت از زبان فارسی

موضوعی که اغلب سبب شده است، این ابزار به‌عنوان یک ابزار پچیده در نظر گرفته شود، وجود چارچوب از پیش‌تعریف‌شده در این ابزار و روش مدلسازی EPC است که توصیه شده است از آن استفاده شود و تقریباً اغلب قابلیت‌های ارائه‌شده در این ابزار برای کار و استفاده از این مفاهیم است. در نسخه‌های جدید این ابزار و با معرفی BPMN 2.0 این موضوع تا حد خوبی گسترش پیدا نموده است اما هنوز توانایی‌هایی که با مدلسازی EPC وجود دارد به طور کامل با BPMN وجود ندارد. علاوه بر این می‌توان با استفاده از قابلیت‌های مدلسازی مختلف و توانایی ارتباط بین مدل‌های مختلف، چارچوب سازمانی خاصی را پیاده‌سازی نمود.

نمونه تقریبا کاملی از مدلسازی‌های مختلف در این ابزار وجود دارد که می‌تواند راهنمای خوبی برای استفاده از این ابزار باشد.